Ef eyjar, hólmar eša sker eru ķ stöšuvatni, žį fylgja žeim netlög sem įšur segir. Nś į mašur eyjar, hólma eša sker fyrir landi annars manns, og er sundiš mjórra en 230 metrar, og ręšur žį mišlķna sundsins merkjum.
aš veita vatni śr landi sķnu ķ annarra land, ef tjón eša hętta er af žvķ bśin eign annars manns eša réttindum, óhęfilegar tįlmanir almennri umferš eša tjón eša hętta aš nokkru rįši fyrir hagsmuni rķkis eša almennings.
Nś lķša svo tvö įr frį lokum žess almanaksįrs, er breytingin varš, aš ašilja er eigi sagt til žess, aš vinna eigi verk žaš, er ķ 1. liš greinir, og skal žį, žegar verkiš er unniš, bęta žann kostnaš, sem aš loknum įšurnefndum fresti hefir veriš rįšist ķ til žess aš rękta farveginn og annars slķks, eša til rįšstafana, sem geršar kunna aš hafa veriš til žess aš nota vatniš ķ nżja farveginum. Nś er žvķ lżst yfir innan 2 įra, aš vinna eigi verkiš, sbr. 1. liš, en verkiš žó ekki unniš innan 5 įra frį žvķ breyting varš, og mį žį lķta svo į sem engin yfirlżsing hafi fram komiš.
Landeiganda er rétt aš hagnżta sér slķkt vatn eša rįšstafa žvķ meš öšrum hętti, enda fari žaš eigi ķ bįga viš įkvęši 15. gr., stķfla frįrennsli śr žvķ, hlaša upp bakka žess eša gera garš um žaš, ręsa žaš fram ofanjaršar eša nešan og bera ofan ķ žaš, įn žess aš hętta stafi af eša veruleg óžęgindi fyrir umferš, eša spjöll į eign annars manns, sem eigi er skylt aš hlķta samkvęmt sérstakri heimild.
Nś veršur breyting į farvegi eša vatnsmagni af völdum nįttśrunnar eša žrišja manns, og veršur žeim mein aš, sem land eiga aš, og skal žeim žį rétt aš fęra vatniš ķ samt lag, en gera skal žaš innan įrs frį lokum žess įrs, er breytingin varš, enda sé tjón žaš, er af verkinu hlżst, bętt eftir mati, nema samkomulag verši.
Óheimilt er landeiganda aš spilla hverum, laugum og ölkeldum į landi sķnu, hvort sem žaš er meš ofanķburši, framręslu eša meš öšrum hętti, nema žaš sé naušsynlegt tališ samkvęmt matsgerš til varnar žvķ landi eša landsnytjum.
Skylt er landeiganda aš lįta af hendi naušsynlegt vatn, land og efni śr landi til sundlaugar og sundskįla til afnota ķ almenningsžarfir. Bętur fyrir laugavatn, land og landafnot, įtrošning og annaš tjón eša óžęgindi skal greiša eftir mati, nema samkomulag verši.
Eigi mį torvelda eša hefta umferš um ķsinn aš naušsynjalausu meš ķstökunni. Svo skal og gera naušsynlegar rįšstafanir til aš afstżra hęttu, svo sem meš žvķ aš setja giršingar eša merki. Nįnari fyrirmęli um žessi efni getur rįšherra sett eša fališ hérašsstjórnum aš setja.
Nś lętur mašur af hendi hluta landareignar, er liggur aš vatni eša į, og er žį vatnsbotn og vatnsréttindi falin ķ kaupinu, nema öšruvķsi semji, žó svo, aš sį hluti landareignarinnar, sem eftir veršur, haldi óskertum vatnsréttindum samkvęmt 15. gr. og hafi nęg og kauplaus landsafnot til hagnżtingar žeim.
Ef sameignarlandi er skipt eignarskiptum eša afnota, žį skulu hverri eign fylgja svo aušnotuš vatnsréttindi sem unnt er og nęgt land eša nęg og kauplaus landsafnot til hagnżtingar vatnsréttindum hennar samkvęmt 15. gr.
III. kafli.
Um vatnsnotkun til heimilis- og bśsžarfa, išnašar og išju įn orkunżtingar.
Rįšherra getur, aš undangengnu mati samkvęmt 2. liš, skipaš svo fyrir, ef naušsyn žykir į vera vegna fyrirmęla 1. lišs, aš vatnsveituvirkjum verši breytt, aš žau skuli lögš nišur eša afnot žeirra takmörkuš.
Reglugeršir allar, žęr er bęjarstjórn gerir um vatnsveitu og vatnsskatt, skal senda rįšherra til stašfestingar. Žegar reglugerš hefir fengiš stašfesting rįšherra, žį er hśn lögmęt vatnsveitureglugerš.
Rétt er eiganda eša notanda žeirrar landareignar, sem vatn er tekiš śr samkvęmt 1. liš, aš leggja til sķn og į sinn kostnaš vatnsęšar śr vatnsveitu kaupstašarins, enda greiši hann kaupstašnum aukakostnaš af žvķ, nema öšruvķsi semji. Svo er honum og skylt aš hlķta žeim reglum, sem settar eru eša verša settar ķ löglega geršum fyrirmęlum um vatnsveituna.
Haga skal vatnsveitu svo, aš spjöll verši sem minnst į atvinnu manna eša veišitękjum, ef veiši er ķ vatninu. Ef spjöll verša, žį skal žau aš fullu bęta.
Ef ekki veršur samkomulag um framkvęmd og umsjón verksins, eša um nišurjöfnun kostnašar, žį skal skera śr meš mati. Skal matsnefnd kveša į um žaš, hver eša hverjir skuli hafa umsjón eša framkvęmd į hendi, telja kostnaš til įkvešins įrgjalds og tiltaka gjalddaga. Rétt er aš stofnkostnašur įsamt vöxtum sé greiddur ķ jöfnum afborgunum į 15 įrum, ef ašili óskar žess. Hver ašilja, sem vill, getur beišst stašfestingar rįšherra į matsgerš, og mį taka tillög lögtaki, ef matsgeršin veršur stašfest.
Gera mį mašur brunn eša annaš vatnsból ķ landi annars manns, ef svo er įstatt sem ķ 1. liš segir. Um bętur fer žį og sem žar segir, eftir žvķ sem viš į.
aš enginn sé fyrir žaš sviptur vatni til žarfa samkvęmt 17. gr. né neinum bakašir óhęfilegir erfišleikar um śtvegun slķks vatns, né žvķ spillt fyrir neinum, svo aš veruleg óžęgindi séu aš,
aš ekki žurfi aš nota sama vatn til įveitu į žį landareign sjįlfa, sem vatniš er tekiš ķ, nema aršur af notkun žess til įveitu žar yrši mun minni en aršur af notkun žess til žeirrar įveitu utan landareignarinnar, sem vatnsins er krafist til.
Nś rķs įgreiningur um, hvort taka vatns til įveitu utan landareignar žeirrar, sem vatniš er tekiš ķ, fari ķ bįga viš framangreindar takmarkanir, og getur žį hvor ašili lįtiš meta, hvort taka vatnsins sé heimil samkvęmt įkvęšum greinar žessarar. Ef taka vatnsins er metin heimil, en tališ er aš af henni stafi auknir erfišleikar um śtvegun vatns til žarfa samkvęmt 17. gr. eša spjöll į žvķ vatni eša skaši aš vatnstökunni aš öšru leyti, žį skulu įkvešnar fullar bętur fyrir allt žetta.
Nś telur einhver sér mein aš įveitu annars manns og samkomulag nęst ekki, og getur žį sį, er telur sig fyrir skaša verša, krafist matsgeršar. Nś telur matsnefnd aš vķsu skaša aš įveitunni, en žó mun minni žeim hag, sem hinn hefir af henni, og skal įveitan žį engu aš sķšur heimil, en fullar bętur skal meta.
[Nś telur stjórn įveitufélags eša landžurrkunar- og įveitufélags naušsynlegt aš taka lįn til stofnkostnašar samįveitu og er žį hlutašeigandi sveitarstjórn heimilt aš įbyrgjast lįn žetta.]1)
Leiguliši į jörš, sem samįveitan nęr til, er skyldur, aš višlögšum įbśšarmissi, aš standa landsdrottni įrlega skil į upphęš, er samsvari umsjónar- og višhaldskostnaši, aš višbęttum įrsvöxtum af stofnkostnaši įveitunnar, aš žeim hluta, er kemur į bżli hans samkvęmt nišurjöfnun.
Ef ekki veršur samkomulag um framkvęmd eša umsjón verksins eša um skiptingu kostnašar, žį skal skoriš śr meš mati. Skal matsnefnd kveša į um žaš, hver eša hverjir skuli hafa į hendi framkvęmd og umsjón verksins, telja kostnaš til įkvešins įrgjalds og tiltaka gjalddaga. Stofnkostnaši įsamt vöxtum skal skipt ķ jafnar įrgreišslur, ef ašili óskar žess, žannig aš honum sé lokiš į 15 įrum. Beišast mį mašur stašfestingar rįšherra į matsgerš, og mį taka tillög lögtaki, ef matsgerš veršur stašfest.
Eigi mį umrįšamašur vatnsréttinda virkja hluta af fallvatni, sem hefir meira en 500 ešlishestöfl, nema leyfi rįšherra komi til, og mį binda leyfiš žeim skilyršum, sem hann telur naušsynleg til žess aš hagkvęm virkjun į fallvatninu geti sķšar fariš fram, eša synja um leyfiš, ef ekki žykir gerlegt aš setja fullnęgjandi skilyrši um žetta.
Nś vill umrįšamašur vatnsréttinda virkja fallvatn, sem nemur meira en 500 ešlishestöflum, og skal hann žį beišast leyfis rįšherra įšur byrjaš sé į framkvęmd verksins og jafnframt senda frumdrętti af hinum fyrirhugušu mannvirkjum. Leyfi mį binda žeim skilyršum um vatnstökuna, gerš og tilhögun mannvirkja, tegund og spennu raforkustraums, sem naušsynleg žykja til žess aš tryggja almenningshagsmuni, žar į mešal sérstaklega žaš, aš unnt verši seinna meir aš koma hentugu skipulagi į orkuveitu til almenningsžarfa ķ héraši žvķ eša landshluta, sem orkuveriš eša veitan er ķ. Enn fremur mį setja skilyrši um žaš, aš almenningi ķ nįgrenni viš veituna sé veittur kostur į orku śr henni meš žeim hętti, aš rįšherra skuli setja gjaldskrį um verš į orku, ef orka veršur seld almenningi frį verinu, eša śrskurša įgreining um orkuverš, svo aš bįša ašilja skuldbindi, enda žótt engin gjaldskrį hafi veriš sett.
Vatnsorku žeirri, sem unnin er samkvęmt 49. gr., mį umrįšamašur hennar breyta ķ raforku og veita um landareign sķna eftir raforkutaugum ofan jaršar eša nešan.
Nś nęgir merkivatn ekki bįšum landareignum, og hefir žį eigandi hvorrar fyrir sig rétt til svo mikils af vatnsorkunni, sem svarar hįlfu rennsli merkivatnsins og fallhęš žeirri, sem er fyrir landi hans, enda hafi ekki önnur lögmęt skipun veriš į gerš.
Nś vill eigandi annars vatnsbakkans ekki taka žįtt ķ stķflugerš, og getur hinn žį fengiš leyfi rįšherra, samkvęmt 50. gr., 3. liš, til afnota af landi hans til aš framkvęma verkiš og nota vatniš. Skal žį venjulega įskilja žaš ķ leyfi, aš stķflu verši svo hagaš, aš sį, sem ekki tók žįtt ķ verkinu, megi sķšar hagnżta sér žann hluta vatns, sem hann į tilkall til, įn žess aš breyta žurfi stķflu aš mun, en kostnaš, sem leišir sérstaklega af slķkri tilhögun, skal sį greiša. Mešan hann notar ekki vatnsorku žį, sem hann į tilkall til, mį sį, er stķflu gerši, hagnżta sér hana kauplaust. Nś hagnżtir sį, er ekki tók žįtt ķ stķflugerš, sér sķšar vatniš, eša lętur annan gera žaš, aš einhverju leyti eša öllu, og skal hann žį taka žįtt ķ stofnkostnaši og višhaldskostnaši eftir mati, nema um semji.
Sį hluti vatnsorkuréttar, er mašur leysir til sķn samkvęmt 1. liš, skal metinn sem hluti alls réttarins. Žó skal taka til greina, hvort sį hluti virkjunarkostnašar, sem sérstaklega varšar innleysta vatnsorkuréttinn, er tiltölulega mikill eša lķtill.
Nś hefir rįšherra framkvęmt lögnįm samkvęmt 1. liš, og skal žį fullt endurgjald koma til handa žeim, er tjón bķša af vatnstöku eša orkuver eša orkuveitu įttu. Skal svo og öllum žeim, er fengiš hafa orku frį veri žvķ eša veitu, sem lögnįmi var tekin, ger kostur į eigi minni orku en žeir hafa įšur fengiš frį verinu eša veitunni og ekki meš lakari kjörum en samningar standa til. Ef menn greinir į um efni žau, er ķ žessum liš segir, skal skera śr meš mati.
Rétt sinn samkvęmt žessari grein getur rįšherra, eftir žvķ sem į stendur, notaš hvort sem er meš žvķ aš framkvęma virkjunina sjįlfur eša leyfa öšrum žaš samkvęmt sérleyfislögum, ef žvķ er aš skipta.
Žegar fallvatn er tekiš samkvęmt žessari grein, skal žess gętt, aš hérušum ķ grennd viš fallvatniš sé ekki gert öršugt um aš afla sér naušsynlegrar orku.
Nś vill einhver, sem bżr utan takmarks orkuveitu, hvort sem er innan hérašs eša utan, fį orkutaug til sķn, og er honum žaš rétt, ef orkuveitan er aflögufęr, enda beri hann sjįlfur allan aukakostnaš, er veitan heim til hans hefir ķ för meš sér. Ef įgreiningur veršur, sker rįšherra śr.
Heimilt er hérašsstjórn aš gera žeim mönnum betri kjör um heimtaugar, er gerast notendur orku innan tiltekins tķma frį žvķ er starfręksla orkuveitu hefst, en žeim, er sķšar koma til.
Ef įrskostnašur af orkuveitu veršur meiri en žaš,
sem inn kemur fyrir notkun hennar yfir įriš samkvęmt gjaldskrį,
mį greiša žaš, sem til vantar, śr hérašssjóši. Žegar žannig
stendur į, er heimilt aš krefja aukagjalds af notendum
utanhérašs, er nemi jafnmiklum hluta af gjaldi žeirra yfir įriš
samkvęmt gjaldskrįnni, sem tillag hérašssjóšs nemur miklum hluta
af įrstekjum orkuveitunnar samkvęmt gjaldskrį, žeim, er fengnar
hafa veriš innan hérašs.
Ef įrstekjur af orkuveitu verša meiri en įrskostnašur af henni, aš meštalinni hęfilegri fyrningu, er heimilt aš lįta afganginn renna ķ sjóš hérašsins. Nś nemur tekjuafgangur sį, sem žannig er rįšstafaš, meira en 10% af tekjuupphęš žeirri allri, sem komiš hefir inn samkvęmt gjaldskrį fyrir notkun orkuveitunnar yfir įriš, og eiga notendur utanhérašs žį rétt til endurgreišslu į žvķ, sem umfram veršur, aš sķnum hluta.
Ef taka į til notkunar fallvatn, sem nemur meira en 500 ešlishestöflum, eša hluta śr žvķ, getur rįšherra enn fremur sett žau skilyrši, er ķ 49. gr., 2. og 3. liš, segir.
Nś hefir rįšherra komiš į stofn mišlun samkvęmt framanskrįšu, og getur hann žį įkvešiš, aš eigendur orkuvera og annarra atvinnufyrirtękja, sem hafa not af mišluninni, skuli greiša įrgjald ķ rķkissjóš, er įkvešiš sé žannig, aš allir žeir, sem hafa not af mišluninni, greiši aš tiltölu réttri viš hagnaš sinn, og žó ekki meira en hagnašinum nemur, og ekki heldur meira allir til samans en žaš, sem žarf til aš įvaxta stofnkostnaš fyrirtękisins meš 6% įrlega, kosta višhald žess og starfrękslu og fyrna stofnkostnašinn į 4060 įrum. Ef įgreiningur veršur um nišurjöfnun stofnkostnašar, skal skera śr meš mati.
Rįšherra getur sett žęr įkvaršanir um afnot vatnsfalla žeirra, er mišlunin tekur til, sem honum žykja naušsynlegar til aš afstżra eša rįša bót į tjóni eša óhagręši fyrir almenning eša einstaka menn.
Umrįšamenn vatnsréttinda skulu aš öšru jöfnu ganga fyrir öšrum um leyfi til vatnsmišlunar, ef žeir vilja virkja vatn, sem žeir hafa umrįš yfir eša gera meš sér félag ķ žvķ skyni.
Žegar fyrirtękiš getur haft ķ för meš sér skašleg įhrif į umferš um vatnsfall eša veiši eša notkun vatnsins til įveitu eša annars, svo aš verulega muni um.
Bętur fyrir tjón af mišlunarvirkjum skal greiša eftir mati, ef ekki veršur samkomulag. Enn fremur mį binda mišlunarleyfi žeim skilyršum, aš leyfishafi greiši fyrir fram bętur aš öllu leyti eša einhverju eša setji tryggingu fyrir žeim.
Žegar mannvirki er lagt nišur, žį er eiganda skylt aš gera žęr rįšstafanir, sem rįšherra heimtar, til aš afstżra hęttu eša tjóni žar ķ grennd eša į eignum, sem nešar liggja viš vatnsfalliš.
Nś žarf sį, er vill framkvęma mannvirki slķk sem ķ 1. liš segir, til žess afnot af landi annarra manna, og getur žį rįšherra veitt heimild til lögnįms samkvęmt 55. gr.
Nś žykir tjón eša hętta bśin eign annars manns eša réttindum af mannvirkjum slķkum sem ķ 1. liš segir, eša aš af žeim mundu stafa óhęfilegar tįlmanir almennri umferš eša tjón eša hętta hagsmunum almennings, og mį žį žvķ ašeins framkvęma verkiš, aš leyfi rįšherra komi til. Leyfi mį binda žeim skilyršum, sem naušsynleg žykja vegna hagsmuna rķkisins, almennings eša einstakra manna. Bęta skal tjón og spjöll į eignum annarra, sem leišir af framkvęmdum samkvęmt žessari grein. Bętur skal įkveša meš mati, ef eigi semur.
Sams konar įkvöršun mį og taka, ef slķk fyrirtęki žykja naušsynleg, žegar einhver žeirra, sem hlut į aš mįli, hrindir žeim ķ framkvęmd, og allir žeir landeigendur eša réttinda, sem hag hafa af fyrirtękinu į landi sķnu eša landsnytjum, geta ekki komiš sér saman um aš vinna verkiš ķ félagi.
Tillagsskyldu slķka sem įšur greinir mį og meš sama hętti leggja į til aš standa straum af tiltölulegum hluta kostnašar af mannvirkjum eša öšrum framkvęmdum, er ķ senn miša til varnar viš spjöllum af vatnavöxtum eša flóši, til žurrkunar lands, fyrirgreišslu umferšar eša notkunar vatnsorku.
Ekki mį veita vatni śr skuršum eša vatnsrįsum, sem alstašar eša sumstašar eru opnir, ķ lokręsi į landareign annarra manna, nema matsnefnd telji bagalaust.
Nś vill mašur veita bagalegu vatni frį sér yfir landareign annars manns samkvęmt 78. gr., og mį žį setja honum žaš skilyrši, aš hann greiši hinum fyrrnefnda upp ķ skurškostnašinn sem svarar žvķ gagni, er hann hefir af skuršinum, og jafnan skal hann kosta višhald skuršsins aš sķnum hluta.
Rétt er mönnum aš gera meš sér félag til žess aš žurrka land. Slķk félög nefnast landžurrkunarfélög og lög žeirra landžurrkunarsamžykktir. Um félög žessi fer eftir 42.44., 46. og 47. gr., svo sem viš į, og XI. kafla laga žessara.
Ef neysluvatni er spillt, skal leyfiš bundiš žvķ skilyrši, aš išjuhöldur leggi til annaš jafngott vatnsból eša greiši kostnaš af žvķ aš koma upp öšru vatnsbóli jafngóšu.
Ef veiši er spillt, skal skylda išjuhöld til aš lįta višeldi ķ vatniš, sem nęgi til žess aš veiši haldist eigi minni en var, ella bęta veišispjöllin fullum bótum.
Leyfi samkvęmt 2. liš mį taka aftur bótalaust hvenęr sem er eša breyta skilyršum, ef naušsyn žykir til vera vegna hagsmuna almennings eša einstakra manna.
Sérstaka ķvilnun mį veita, ef lóš er svo hįttaš, aš erfišara er aš koma skólpi eša afrennsli frį henni ķ holręsi en frį öšrum lóšum yfirleitt, og sérstakt aukagjald mį į leggja, ef skólp frį einhverri lóš er svo į sig komiš, aš telja mį meiri śtgjöld stafa eša munu stafa af žvķ en öšru skólpi.
Eigandi lóšar įbyrgist holręsagjald, en heimilt er honum aš hękka leigu eftir lóš eša mannvirki į henni sem gjaldi eša gjaldauka svarar, žótt leiga hafi įšur veriš įkvešin.
Holręsagjald skal įkveša ķ reglugerš. Gjald mį taka lögtaki, žegar rįšherra hefir stašfest hana. Ķ reglugerš mį įkveša, aš gjaldiš skuli tryggt meš lögvešrétti ķ lóš og mannvirkjum lóšareiganda į henni nęstu 2 įr eftir gjalddaga meš forgöngurétti fyrir hvers konar samningsveši og ašfararveši.
Skylt er lóšareigendum og hśseigendum aš gera samkvęmt reglugerš į sinn kostnaš holręsi, er flytji frį hśsum og lóšum skólp allt śt ķ ašalręsi. Ef mašur vanrękir aš leggja ręsi į hęfilegum fresti, er bęjarstjórn tiltekur, skal hśn lįta vinna verkiš į hans kostnaš.
Nś stendur svo į, aš sérstaklega kostnašarsamt er aš leggja holręsi frį ašalręsi yfir lóš manns, og getur hann žį krafiš sig undanžeginn holręsagjaldi, ef hann getur komiš skólpi frį sér meš öšrum hętti, er heilbrigšisnefnd telur fulltryggan, enda verši ekki metiš, aš žaš baki nįgrönnum óžęgindi eša tjón. Aš öšrum kosti skal leggja holręsi um lóš hans, enda skal bęjarsjóšur žį taka žįtt ķ kostnaši žar af eftir mati, nema samkomulag verši.
[Žį er hreppsnefnd hefir samžykkt aš leggja holręsi skv. 1. liš skal senda samžykktina įsamt žeim gögnum, sem ķ sama liš greinir, rįšherra til stašfestingar. Žegar fengin er stašfesting hans į samžykktina getur hreppsnefnd lįtiš framkvęma verkiš.]1)
Ef ekki veršur samkomulag um framkvęmd eša umsjón verksins eša um skiptingu kostnašar, žį skal skera śr meš mati. Skal matsnefnd kveša į um žaš, hver eša hverjir skuli hafa į hendi framkvęmd eša umsjón verksins, telja kostnaš til įkvešins įrgjalds og tiltaka gjalddaga. Stofnkostnaši, įsamt vöxtum, skal skipt ķ jafnar įrgreišslur, ef ašili óskar žess, žannig, aš lokiš sé į 15 įrum. Beišast mį mašur stašfestingar rįšherra į matsgerš, og mį žį taka tillög lögtaki, ef matsgerš veršur stašfest. Įkvęšum 2. lišs 87. gr. skal beita, eftir žvķ sem viš į, er skipta skal višhaldskostnaši.
Nś žarf aš breyta ręsi vegna ķveitu ķ žaš, samkvęmt 1. liš, og skal žį sį, er ķveitunnar ęskir, greiša allan kostnaš af breytingunni. Eigandi ręsis mį velja um aš vinna verkiš sjįlfur eša lįta hinn um žaš.
Rétt er žeim, er žykir žaš mįli skipta, aš krefjast žess, aš holręsi sé svo śr garši gert ķ öndveršu, aš žaš megi taka viš skólpi frį eign hans, enda greiši hann allan kostnašarauka, er af žvķ stafar.
Ef einhver ašilja žeirra, er ķ 86., 91., 92. eša 93. gr. segir, hafa veitt lęk eša annarri vatnsrįs, er um byggš rennur og ber fram skólp, ķ holręsi eša undirgöng, er rétt aš lįta endurgjaldslaust ķ lękinn eftir sem įšur skólp frį landareignum, er ofar liggja viš hann, žótt žęr hafi ekki tekiš žįtt ķ ręsisgeršinni. Ef breytingar verša į skólpi frį slķkum landareignum, er geri višhald ręsivirkisins kostnašarsamara eša rekstur dżrari, getur eigandi virkisins žó krafist endurgjalds.
Įkvęši matsnefndar um tillög til eftirlits og višhalds ręsivirkja samkvęmt 93. og 94. gr. skulu gilda um nęsta 5 įra skeiš, nema öšruvķsi semji. Aš žeim tķma lišnum mį hver ašilja, sem vill, krefjast breytinga, ef nokkuš žaš, sem įšur var byggt į, hefir breyst aš mun. Ef ekki takast samningar, skal matsnefnd skera śr, og er sį śrskuršur hennar gildur um annaš 5 įra skeiš.
Holręsi, sem lögš eru um land annars manns samkvęmt 1. liš, skulu vera vatnsheld, ef hann krefst žess, nema metiš verši, aš honum sé skašlaust og bagalaust, žótt žau séu ekki svo śr garši gerš.
Ef svo stendur į, sem ķ 1. liš segir, en ręsiš veršur ekki flutt į annan staš ķ landi manns, žį getur hann heimtaš žaš flutt į land žrišja manns, ef metiš veršur, aš žar muni verša mun minna tjón aš žvķ. Um kostnaš af flutningnum fer eftir 1. liš.
Įkvęši laga žessara um holręsi eru žvķ ekki til fyrirstöšu, aš sett verši ķ byggingarsamžykktum og heilbrigšissamžykktum fyrirmęli um holręsi og frįręslu samkvęmt lögum um heimild til aš gera slķkar samžykktir.
Nś er frestur samkvęmt 1. liš lišinn, og er žį frumkvöšlum félagsskaparins rétt aš boša žį menn alla, er ętlast er til aš verši ķ félaginu, į fund. Skal fundarboš birta meš žeim hętti, sem ķ 1. liš segir. Į fundi žessum skal enn ręša mįliš og afrįša um félagsstofnun, nema enn žyki žörf rękilegri undirbśnings. Ef 2/3 eigenda landareigna žeirra, sem ętlast er til aš taki žįtt ķ félagsskapnum, og sé eitt atkvęši fyrir hverja landareign, samžykkja stofnun félagsins, žį er hinum skylt aš gerast félagar.
Įkvęši 2. lišs um félagsskyldu taka ekki til félaga samkvęmt 99. gr., 1. lišs c og d. Ef vatnsmišlun er ašeins lišur ķ einhverju fyrirtęki, sem 99. gr., 1. lišur, tekur til, öšru en orkuveri eša orkuveitu, er félagsskapur um mišlun žó sömu lögum hįšur sem félagsskapur um žaš fyrirtęki.
Nś er jörš ķ byggingu, og er leiguliša žį rétt aš gerast félagi, ef landsdrottinn vill ekki og er óskylt aš taka žįtt ķ félagsskapnum, en skylt er landsdrottni, žegar leiguliši fer frį jörš, aš kaupa eftir mati žau mannvirki og tęki, sem leiguliši hefir gert eša sett į jöršina eša ķ sambandi viš hana eša mannvirki į henni. Žó ašeins aš svo miklu leyti, er metiš verši jöršinni til varanlegra bóta.
Um skipun félagsstjórnar, hversu fjölmenn hśn skuli vera, hvernig skuli kjósa hana, hvert vald hennar skuli vera og starfssviš, ef stjórn er skipuš fleiri mönnum en einum, hve langan tķma kjör skuli gilda.
Halda skal allsherjarskrį yfir öll vatnafélög, samkvęmt reglum, er rįšherra setur. Stašfestar samžykktir og gjaldskrįr skulu birtar ķ B-deild Stjórnartķšindanna.
Birta skal ķ Lögbirtingablašinu auglżsingu, į félagsins kostnaš, um stofnun žess, og skal verkefnis žess geta, heimilisfangs og varnaržings, svo og hver eša hverjir séu ķ stjórn žess og ef breyting veršur į stjórninni.
Eignir félags standa fyrir skuldum žess. Enginn félaga ber framar įbyrgš į žeim en aš žeim hluta, er honum er gert aš greiša samkvęmt gjaldskrį eša öšru lögmętu félagsįkvęši.
Ef sérstök įstęša žykir til vera, mį įkveša ķ samžykkt, aš aukinn meirihluta skuli žurfa til įkvöršunar um einstök félagsmįlefni, önnur en žau, sem sérstaklega er um męlt ķ lögum žessum.
Ef veruleg breyting veršur į skyldum félaga vegna töku nżrra félagsmanna, eša verkefni félaga breytist verulega fyrir žį sök, skal fara meš mįliš sem breytingar į samžykktum félagsins. Rįšherra sker śr įgreiningi um žessi efni.
Nś bętist nżr mašur ķ félag, og skal hann žį greiša aš sķnum hluta žar frį žau gjöld, sem į félögum hvķla, og meš sama hętti sem ašrir félagar, nema öšruvķsi semji. Kosta skal hann sjįlfur žęr framkvęmdir, sem naušsynlegar eru sérstaklega hans vegna, til žess aš geta notaš mannvirki félagsins.
svo reynist, aš landareign hans veršur aš mun meiri kostnašur af félagsskapnum en öšrum landareignum samanboriš viš hagnašinn eša hagręšiš. Śr įgreiningi skal skera meš mati, en skjóta mį žvķ til fullnašarśrskuršar rįšherra.
Ef mašur segist śr félagi, žį įbyrgist hann žau gjöld, er į hann hafa falliš samkvęmt įkvęšum félagsins til žess tķma, er hann fer śr félaginu. Ef įgreiningur veršur, mį skjóta honum til rįšherra, og getur hann įkvešiš, aš meira skuli gjalda en nś var sagt.
Ef žaš kemur sķšar ķ ljós, aš ekki er unnt aš nį takmarki žvķ, er félagiš setti sér, eša žaš er svo miklum öršugleikum bundiš, aš ókleift eša illkleift žykir aš halda félagsskapnum įfram.
Įgreiningi um žaš, hvort skilyrši félagsslita samkvęmt 1. liš c séu fyrir hendi, skal til lykta rįšiš meš matsgerš. Skjóta mį žvķ mati undir rįšherra til fullnašarśrskuršar.
Ef eignir félagsins hrökkva ekki fyrir skuldum, skal žvķ, er į vantar, skipta į félaga aš réttri tiltölu viš félagsgjöld hvers um sig, eins og žau hafa veriš įkvešin samkvęmt gjaldskrį eša öšru lögmętu félagsįkvęši. Félagi hver įbyrgist einungis sinn hluta.
Jafnskjótt sem félag er tekiš til skipta, skal félagsstjórn, ef hśn fer meš skipti, en ella skiptanefnd, ...1) tilkynna til félagaskrįr, aš félag sé tekiš til skipta. Žegar skiptum er lokiš, skal og tilkynna žaš meš sama hętti. Skal gera athugasemdir um žessi atriši ķ félagaskrį og birta tilkynningar eša įgrip žeirra ķ Lögbirtingablašinu į kostnaš félags.
Tilkynningu skulu žau senda mįnuši eftir aš lög žessi ganga ķ gildi um žau atriši, er ķ 104. gr., 4. liš, segir, og skal žegar birta hana ķ Lögbirtingablašinu og į félagsins kostnaš og skrį hana ķ félagaskrį.
Žeir, sem framkvęma fyrirtęki samkvęmt 1. og 2. liš, hafa sama rétt til eignarnįms į landi og mannvirkjum og afnota af landi ķ žarfir fyrirtękjanna sem įkvešinn er ķ lögum um vegagerš rķkis og héraša.
Žeir, sem vötn nota til umferšar eša fleytingar samkvęmt löglegri heimild, hafa rétt til žeirrar umferšar um vatnsbakkana og žeirra afnota af žeim, sem naušsynleg eru vegna umferšarinnar um vatniš eša fleytingarinnar, en gera skulu žeir svo lķtiš tjón į landi og mannvirkjum sem unnt er og bęta skemmdir aš fullu eftir mati, nema samkomulag verši.
Heimta mį, aš brżr, stķflur og önnur vatnsvirki verši endurbyggš eša žeim breytt, ef žaš žykir naušsynlegt vegna umferšar, fleytinga eša fiskgöngu, enda sé žvķ eigi samfara stórkostlegt óhagręši eša notagildi mannvirkis rżrni aš mun, en bęta skal virkiseiganda allan kostnaš. Matsnefnd śrskuršar įgreining.
Ef gera į mannvirki eša vinna önnur verk, er breytingu valda į vatnsborši, straumstefnu eša straummagni, svo sem stķflur, dżpkun eša grynnkun farvegar eša rétting, nema sżnt sé, aš ekki hljótist af hętta, tjón eša óhagręši samkvęmt 131. gr.
Ef gera į mannvirki, er tįlma mundu umferš um vatn, enda hafi rįšherra auglżst įšur ķ Lögbirtingablašinu žrisvar sinnum bann viš mannvirkjagerš ķ žvķ vatni, viš žaš eša yfir žvķ, meš žeim hętti, aš hśn yrši umferš eša fleytingu til trafala.
Leyfi mį binda žeim skilyršum, sem naušsynleg žykja til verndar hagsmunum rķkis, almennings eša einstakra manna og aš fyrirtękiš komi aš almenningsnotum, ef žvķ er aš skipta, svo og aš bętur fyrir tjón af fyrirtęki séu fyrirfram greiddar eša trygging sett. Ef tališ er, aš fyrirtęki muni valda hęttu, óhagręši eša tjóni, mį ekki leyfa žaš, nema ętla megi, aš hagur af žvķ verši mun meiri en sem hęttu, tjóni eša óhagręši nemi. Leyfishafi įbyrgist ekki óhagręši, sem almenningur eša rķkiš kann aš verša fyrir af leyfšu fyrirtęki, nema žaš sé tilskiliš ķ leyfi.
Leyfi er žvķ ekki til fyrirstöšu, aš sķšar megi krefjast naušsynlegra breytinga į mannvirkjum, leyfishafa aš kostnašarlausu, ef sżnt veršur, aš žeirra sé žörf.
Ef leyfi er veitt til aš hękka eša lękka vatnsborš, skal venjulega taka žaš fram, hversu mikiš žaš megi vera, og ef hękkun er leyfš, žį skal setja vatnshęšarmerki į kostnaš leyfisbeišanda.
Nś veršur metiš, aš hvorki verši tjón, hętta né óhagręši af verkinu, og mį žį žegar vinna žaš, en bęta skal žį tjón žaš, er sķšar kemur ķ ljós, enda sé bóta krafist innan 5 įra frį lokum žess almanaksįrs, er verkiš var fullgert.
Ef mašur vinnur annars eša lętur vinna verk ķ vatni įn žess aš fara svo meš sem tilskiliš er ķ 131. gr., 2. liš, eša til er tekiš ķ leyfi eša samžykki.
Nś er mannvirki löglega rifiš eša tekiš burt eša hętt aš halda žvķ viš, og skal žį eigandi bęta eftir mati, ef ekki semur, tjón žaš, er af žeirri rįšstöfun hlżst. Eigi skal žó bęta tjón eša óhagręši, sem annar mašur veršur fyrir vegna missis žess hagnašar, er hann hafši af mannvirkinu, nema hann hafi beinlķnis eša óbeinlķnis goldiš fyrir žann hagnaš.
Ef mannhętta eša eignatjón aš rįši getur stafaš af vatnsvirki eša vatnsverki, getur rįšherra skipaš sérstakan eftirlitsmann eša forstöšumann fyrir verkinu į kostnaš eiganda, og skal eftirlitsmašur eša forstöšumašur gęta žess, aš verkiš sé unniš samkvęmt žvķ, er samžykkt hefir veriš ķ leyfi eša samžykki eša męlt ķ lögum.
Nś lįta ašrir en rķkiš, héruš eša vatnafélög meš stašfestri samžykkt slķk undirbśningsstörf fara fram, og er žį skylda landeiganda og notanda žvķ skilyrši bundin, aš įšur sé fengin heimild lögreglustjóra og trygging sett fyrir tjóni, ef honum žykir žess žörf. Vottorš lögreglustjóra um žessi atriši skal sżna, ef krafist er.
Ef eign manns eša réttindi eru af honum tekin eša rżrš svo, aš matsmenn telji honum rétt aš heimta, aš hśn eša žau verši bętt aš fullu, skal hann fį bętur ķ peningum eitt skipti fyrir öll, nema ašiljar verši į annaš sįttir.
Ef kvašir eru į eign manns lagšar eša réttindi skert įn žess aš įkvęšin ķ a komi til greina, žį mį įkveša bętur til įrgjalds, ef sį krefst žess, sem viš bótum tekur, svo og ef žaš žykir sanngjarnt eša hentugt vegna žess, hvernig į stendur, enda sé žį sett trygging fyrir greišslu įrgjalda.
Bętur, žar undir fyrsta įrgjald samkvęmt 1. liš b, skulu kręfar jafnskjótt sem śrslitamat hefir fram fariš, enda er lögnema žį heimilt aš neyta réttar sķns samkvęmt lögnįmsgerš, gegn greišslu bóta eša lögmętu framboši į žeim eša gegn tryggingu samkvęmt 1. liš b ķ žessari grein eša 144. gr.
Bętur fyrir lögnumiš land eša réttindi yfir landi skal aldrei hęrra meta en žęr bętur, sem metnar yršu fyrir önnur lönd žar ķ grennd, jöfnum kostum bśin, eša sams konar jafnveršmęt réttindi yfir slķkum löndum, enda skal aš engu hękka mat, žótt land kunni aš hękka ķ verši eša réttindi aš verša veršmeiri sakir žess fyrirtękis eša žeirra fyrirtękja, sem lögnįm į žvķ landi eša žeim réttindum er framkvęmt fyrir, eša vegna hagnašar af žvķ fyrirtęki eša fyrirtękjum.
Nś veršur tjón af fyrirtęki, sem ekki hafa veriš metnar bętur fyrir, žegar lögnįm fór fram eša bętur voru metnar samkvęmt 1. liš žessarar greinar, og er žeim, er tjóniš bķšur, žį rétt aš krefjast bóta fyrir žaš samkvęmt 140. gr. innan 5 įra frį žvķ er mannvirki eru fullgerš og tekin til notkunar.
Ef mįl er svo vaxiš, aš žörf žykir rękilegri greinargeršar meš umsókn en įkvešiš kann aš verša ķ reglum žeim, er ķ 1. liš getur, žį er rįšherra eša öšrum, sem umsókn į aš senda, rétt aš krefjast slķkrar greinargeršar.
Leyfi til lögnįms samkvęmt 32. gr., 2. liš, 50. gr., 3. liš, 52., 60., 65. gr., 1. og 2. liš, 75. gr., 2. liš og 81. gr. mį venjulega ekki veita fyrr en sį hefir įtt kost į aš lįta uppi athugasemdir sķnar, er taka į eignir hans eša réttindi.
Įkvöršun um verš į orku samkvęmt 49. gr., 3. liš, sbr. 65. gr., 3. liš, mį ekki gera fyrr en orkusali annars vegar og hérašsstjórn eša orkukaupandi hins vegar hafa fengiš fęri į aš lįta uppi įlit sitt.
Įšur en įkvöršun er tekin um mįlefni žau, er ķ 68. gr., 4. liš, 69., 70., 72., 74., 75. gr., 1.3. liš, 81., 83. gr., 2.3. liš, og 133. gr., 1. liš, segir, skal leita įlits žeirra manna, er įkvöršun kann aš varša hag žeirra. Ef ętla mį, aš hérašsstjórn muni varša rįšstöfun sś, sem ķ rįši er aš gera, skal rįšherra senda henni sérstaka tilkynningu, svo og žeim mönnum öllum, er ętla mį, aš rįšstöfun skipti mįli. Ef ekki veršur vitaš, hversu marga rįšstöfun muni varša, žį mį ķ žess staš birta auglżsingu žrisvar sinnum ķ Lögbirtingablašinu, og skal fyrirtęki eša rįšstöfun glöggt greind og skoraš į žį, er kynnu aš telja sig mįliš skipta, aš koma fram meš athugasemdir sķnar įšur tiltekinn, hęfilegur tķmi sé lišinn. Jafnframt skal leggja skjölin fram į tilteknum staš, og skal žeim, er hagsmuna eiga aš gęta, heimilt aš kynna sér žau žar, enda skal framlagningar skjalanna geta ķ auglżsingu. Opinbera auglżsingu žarf ekki aš birta, žegar rįšstöfun eša mannvirki er lķtils um vert aš dómi rįšherra.
Nś er leyfi veitt til lögnįms samkvęmt 144. gr., 1. liš, stafliš a, eša matsnefnd hefir heimilaš lögnįm samkvęmt 39., 41., 96. eša 97. gr., 2. liš, og skal žį leyfishafi hafa gert rįšstafanir til aš framkvęma lögnįm įšur en įr er lišiš frį žvķ aš leyfi var veitt eša matsgerš var lokiš. Annars kostar žarf nżja heimild.
Matsbeišandi krefst žess, aš dómkvaddir menn meti eša matsžolandi, ef hann skuldbindur sig til aš greiša aukakostnaš žann af matinu, sem af kröfu hans stafar.
Mat samkvęmt 146. gr., 1. liš, skulu śttektarmenn framkvęma, enda sé eigi svo įstatt sem ķ 2. liš greinar žessarar segir, ef žeir hafa heimilaš lögnįmiš, en dómkvaddir menn ella.
Hérašsdómari, žar sem mannvirki, land eša réttindi eru, žau er krafa um mat er af risin, dómkvešur tvo matsmenn, en rétt er honum aš kvešja menn, žótt heimilisfastir séu utan lögsagnarumdęmis hans. Nś skal mat fara fram um sama atriši ķ fleirum žinghįm en einni, eša svo er fariš sem ķ 2. stafliš d segir, og įkvešur žį rįšherra, hvar matsmenn skuli dómkvaddir.
Yfirmat til žess aš skera śr žvķ, hvort lögnįm skuli heimila, hvaš lögnema skuli, um heimild manna eša skyldu til aš vinna verk, eša til aš taka įkvöršun um annaš en upphęš bóta eša endurgjalds, skulu framkvęma 3 menn, dómkvaddir samkvęmt 147. gr., 4. liš. Ef matsnefnd hefir neitaš beišni eša kröfu matsbeišanda, en yfirmatsmenn telja, aš taka beri hana til greina, žį skulu žeir einnig framkvęma žęr matsgeršir, er matsmönnum hefši annars boriš. Ef bóta er jafnframt krafist, mį žó skjóta mati į žeim eftir žessum liš til sérstaks yfirmats samkvęmt lögum um framkvęmd eignarnįms.
Žegar įkveša skal einungis endurgjald eša bętur, skal yfirmatsnefnd skipuš, sem segir ķ lögum um framkvęmd eignarnįms. Ef hérašsdómari nefnir matsmenn, er honum žó rétt aš nefna menn heimilisfasta utan lögsagnarumdęmis sķns.
Sį, sem beišist yfirmats eftir 148. gr., 1. liš, greiši kostnaš af žvķ, ef matsgerš breytist eigi. Verši henni breytt, skal yfirmatsnefnd skipta kostnaši eftir žvķ, sem henni žykir sanngjarnt, hvort sem bętur eru metnar eša ekki.
Til matskostnašar mį telja śtgjöld ašilja til lögfręšilegra og verkfręšilegra ašstošarmanna. Ef 2 ašiljar eša fleiri standa sama megin og hagsmunir žeirra mega saman fara, og nota žeir ekki bįšir eša allir sama ašstošarmann, skal žó venjulega ekki bęta žeim til samans meiri kostnaš fyrir žessar sakir en telja mį žį mundu hafa haft, ef žeir hefšu notaš sama ašstošarmanninn.
Skżrslur um vatnsvirki og önnur vatnsverk, sem leyfis eša samžykkis žarf til lögum samkvęmt, og matsgeršir, sem heimila lögnįm eša hįšar eru samkvęmt 71. og 134. gr.
Hver, sem byrjar į fyrirtęki, sem leyfi eša samžykki žarf til samkvęmt lögum žessum, eša ef matsgerš žarf til žess, svo og ef mašur vinnur verk verr en ķ skilyršum ķ leyfi, samžykki eša matsgerš felst, eša bregšur aš öšru leyti śt af fyrirmęlum slķkra heimilda, skal sęta sektum eša [varšhaldi].1)
Sį, er brżtur boš eša bann, reglugerš eša önnur fyrirmęli, er hérašsstjórn eša rįšherra setur samkvęmt lögum žessum, enda heyri brotiš ekki undir stafliš a, skal sęta sektum eša allt aš 4 mįnaša [varšhaldi].1)